Kişisel Karantinada Market Alışverişi Dönemi — Ödeme Biglilerinin Paylaşılması

Mart ortasında birçok şirketin evden çalışma kararı alması, salgından etkilenen kişi sayısının hızla artması ve büyük bir kitle tarafından bireysel sokağa çıkma yasağının ilan edilmesi kişilerin alışveriş alışkanlıklarının da değişmesine sebebiyet verdi. Özellikle hareketliliğin daha yoğun olduğu büyük şehirlerdeki nüfusun bir bölümü temel alışveriş ihtiyacını da e-ticaret siteleri ve uygulamaları üzerinden gidermeye yöneldi. Öyle ki sokaklarda binek araçtan çok motorlu kurye ve ticari dağıtım araçları görmeye başladık.

Bu tarz site ve uygulamalar birçok insanın hayatına yeni girse de internet üzerinden ev alışverişi yaklaşık 20 yıllık bir tarihe sahip olup, bu alanı düzenleyen mevzuattan çok daha eskiye dayanmaktadır. Günümüzde biri 2015, bir diğeri 2019'da market alışveriş hizmeti vermeye başlayan iki firma ön planda olsa da, bu yazımda uzun bir süredir benim de kullandığım su siparişi (bu dönemde market alışverişi de vermeye başladı) veren bir fima ile bir zincir mağazanın “Hemen” isimli uygulaması üzerinden yaptığım incelemeleri paylaşacağım.

Peki kendimizi salgından korumak için tercih ettiğimiz bu e-ticaret firmaları tüketici hakları ve/veya kişisel verileri koruma, özellikle ödeme aracı (kredi kartı, debit kart vb.) bilgilerinin güvenliği konularına ne kadar saygılılar? Bir taraftan salgından kendimizi korurken, internetten yaptığımız ev alışverişlerimizin ne kadar güvenli olduğunu sorgulamalı mıyız? Son dönemde yetkililer tarafından yapılan açıklamalar bu izolasyon sürecinin bir süre daha devam edeceğine işaret etmekte. Peki bundan sonraki süreçte haklarımızın ve bilgilerimizin güvenliğini sağlamak için nelere dikkat etmek gerekiyor? Bir müvekkil şirket temsilcisinin “kendimizi/sağlığımızı koruyamıyoruz, kişisel verileri nasıl koruyalım?” sorusunun doğruluk payı olsa da sipariş verilecek platformun seçimi noktasında biraz daha bilinçli olmak o kadar da zor değil.

Her geçen gün ticari elektronik ileti ile pazarlama faaliyetlerine ulaşım maliyetlerinin düşmesi, ticaretin teknoloji ile daha yoğun teması ve elektronik ticaret hacminin ve aynı oranda tüketici şikayetlerinin artması nedeniyle sürecin merkezi bir sistem üzerinden elektronik kayıtların kontrolü ile gerçekleştirilmesi ihtiyacını doğurmuştur. Buna ilişkin ETK’da düzenleme her ne kadar 2017 yılının sonunda gerçekleştirilmişse de 2020 yılının başında geçiş süreci başlatılmış, Haziran ve Eylül ayları anahtar tarihler olarak belirlenmiştir.

Yukarıda yer alan görseldeki hususları, gruplar halinde incelemenin uzun ve yorucu olmamak adına daha sağlıklı olacağına karar verdim.

Ödeme Bilgileri Güvenliği

E-ticaret firmaları arasındaki rekabet fiyat, kolay iade ve kullanışlı arayüze ek olarak kolay ödeme yöntemlerine de sıçradı. Firmalar kullanıcılarına, ödemelerini kolaylaştırmak için kendi uygulamaları, banka uygulamarı veya finansal teknoloji şirketleri aracılığıyla alternatif metodlar sunmakta. Bu metodlar, bu yazımda mercek altına aldığım market alışverişi uygulamalarında “BKM Express ile öde” ve kart saklama seçenekleriyle vücut buluyor.

Market alışverişimi gün içerisinde kısa sürede teslim edeceğini vaadeden firmadan sipariş vermeden önce nelere dikkat etmem gerekiyor?

1. Soru: Ödememi Nasıl Yapacağım?
2. Soru: Kart Bilgilerim Saklanması Zorunlu? Olmalı mı?
3. Soru: Kart Bilgilerimi Kim Saklayacak?
4. Soru: Kart Bilgimi Saklayabilecek Yurt İçinde Yerleşik Firma Yok mu?
5. Soru: Kart Bilgilerim 3. Kişilerin Eline Geçerse Kim Sorumlu Olacak?

Market alışveriş firmaları, kart bilgilerini kendileri saklamak yerine kart saklama alanında faaliyet gösteren güvenlik sertifikalı şirketlerden hizmet almakla, hem daha güvenli bir ödeme imkanı sunmuş oluyor hem de kart saklama firmasının havuz modeline dahil olarak daha önce kayıtlı kartlar üzerinden sadece bir onay süreci ile kullanıcıları tekrar kart kaydetme zahmetinden kurtarıyor.

Peki bu seçimlerinde yasal düzenlemelere ne kadar uymaktalar? Yazının başında belirttiğim firmaların hepsi global bir fintek şirketi üzerinden kart saklama imkanı sunmakla birlikte bunların birkaçı Bankalararası Kart Merkezi’nin sunduğu BKM Exprees ile ödeme seçeneği yani bir nevi kart saklama imkanı da sunmakta. Kart bilgilerini saklamadan veya nakit ile ödeme seçeneğini ise yalnızca bir firma sunmakta.

Salgın döneminde kart ile online ödeme imkanı sunulmasının toplum sağlığı açısından büyük bir önlem olduğu aşikar. Bu nedenle bunun birçok firma tarafından zorunlu tutulmasını tartışmaya açmak bu dönem için çok sağlıklı diyemeyiz. Ancak yine de online ödeme için kart bilgilerinin saklanmasının (özellikle de yabancı bir şirket bünyesinde saklanması) veya BKM Ekspress hesabı açma zorunluluğu bulunmasının hukuka uygunluğu tartışılır. Ayrıca kart bilgilerinin yalnızca anılan firma tarafından kullanılmasını isteme, havuz modele üye ve telefon numaram olan diğer firmalar tarafından kullanılmamasını isteme hakkına sahibim.

Sıklıkla karşımıza çıkan kart saklama firmasının global bir firma ve bir ödeme şemasının iştiraki olması, güvenilir olduğuna karine oluştursa da söz konusu güvenlik ise American Express, Discover Financial Services, JCB International, MasterCard ve Visa gibi ödeme şemaları tarafından kurulmuş PCI’in belirlediği güvenlik kriterlerini (en üst seviye olan PCI DSS Level 1) sağlayarak kart saklama hizmeti sunan Türkiye’de yerleşik firmalar da bulunmakta. Bunların bir kısmını TCMB tarafından denetlenen ve lisanslanan ödeme ve elektronik para kuruluşları oluşturmaktadır.Ödeme bilgilerinin, belirttiğim güvenli yöntemlerle, Türkiye sınırları içerisinde, haklarımı arayabileceğim Türkiye’de yerleşik bir firma tarafından saklanmasının hukuki açıdan daha güvenli olduğunu paylaşmak isterim.

Ödeme esnasında “kullanım sözleşmesi” adı altında kart saklama hizmetini veren firmanın adını dahi belirtmeden kart saklama sözleşmelerini onaylatmak, bu firmaların ticari çıkarlarına hizmet etse de verilen onayın geçerliliği ve tüketicinin hizmeti satın alması için bu metodların zorunlu kılınması tüketici mevzuatı bakımından sorun teşkil edebilecektir.

Tüketici olarak bu uygulamanın benim açımdan sakıncası ne olabilir?

Tarafımıza kolaylık olarak sunulan bu tür uygulamaların alternatif olarak sunulması yerine kullanımının dayatılması firmanın ne kadar tüketici merkezli olmaktan uzak olduğunu göstermekte diyebiliriz.

Verilerimin hizmetin ifası için yurt dışındaki bir firmaya aktarılmasının zorunlu kılınması ve verilerimin ihlali halinde karşımda zararımı tazmin edebilecek Türkiye’de başvurabileceğim bir tüzel kişilik olmaması da göz ardı edilemeyecek derecede önem taşımakta.

Telefonumun çalınması halinde sözleşmesini onaylarken adını dahi bilmediğim firmanın havuz modeline üye diğer şirketlerde kartımın kullanılma ihitimali bulunmakta ve yine onayladığım tüm sözleşmelerde bu ihtimalde tüm sorumluluğun benim üzerimde olduğunu kabul etmekteyim.

Bir market alışverişi için aldığım riskin boyutlarının yaptığım alışveriş tutarından ve işlem özelinde olmasından ziyade sakladığım kartın limit tutarına ve saklı kaldığı sürece (alışverişimden bağımsız) risk taşımasına varması durumun ciddiyetini yeteri kadar göstermektedir.

Kart saklama/tek tıkla ödeme gibi hizmetler kullanıcılara ne kadar kolaylık sağlasa da bu hizmetler kullanıcıya bir zorunluluktan ziyade kullanıcının tercihine bırakılarak alternatif olarak sunulmalıdır.

Sonuç olarak bu firmaların uygulamalarının arkasında yer alan ticari çıkar veya diğer gerekçelerin, ödeme bilgilerimin saklanması ve hatta yurt dışındaki bir firma tarafından yine yurt dışındaki sunucularında barındırılması nedeniyle doğabilecek hukuki tehditlerden ve zararlardan önemli olmadığı kanaatindeyim.